CỘI NGUỒN CỦA HOMO SAPIENS SAPIENS

by **Đinhnam** Thu Jun 02, 2011 3:02 pm

CỘI NGUỒN CỦA HOMO SAPIENS SAPIENS

Nguyễn Nhựt Phương

1. NGƯỜI NEANDERTAL

Từ thời cổ đại con người đã có những quan điểm về nguồn gốc của mình. Quan điểm con người tiến hóa từ động vật cũng có mà những quan điểm cho con người do đấng siêu nhiên nào đó sáng tạo ra. Trong thời Trung cổ thì quan điểm xuyên suốt vẫn chủ đạo là quan điểm con người do thượn đế sáng tạo ra. Quan điểm này rất phổ biến ở Châu Âu thời Trung cổ. Vì vậy mà trong giai đoạn này thành tựu nghiên cứu về nguồn gốc loài người chưa đạt kết quả gì. Chỉ sang đến giai đoạn cuối thế kỉ XIX bắt đầu xuất hiện những công trình nghiên cứu, những lí thuyết mới về nguồn gốc loài người. Những quan điểm mới này được giải thích khá khoa học. Têu biểu và có ảnh hưởng nhất lag học thuyết tiến hóa của Darwin, nó được kế thừa từ Lamac. Và sau này có công trình của K. Mác và Ph. Ănghen trong nhiều tác phẩm, đáng kể nhất là “Vai trò của lao động trong quá trình chuyển biến từ vượn thành người.”

Trong những năm cuối thế kỉ XIX những phát hiện đầu tiên về di cốt người cổ được tìm thấy và những phát hiện này mở đầu cho những nghiên cứu về nguồn gốc loài người được phát triển mạnh mẽ.

Trong 30 năm gần đây nhiều cuộc khai quật được tiến hành, thu được nhiều tư liệu mới từ đó cho phép các nhà khoa học bước đầu khái quát về quá trình phát trình của loài người từ tổ tiên trực tiếp đến loài người hiện đại như sau:

- Giống người vượn phương nam Ôxtralopitec, tổ tiên trục tiếp của loài người có sự phân hóa đa dạng (có ít nhất 6 loài), niên đại từ 5 triệu năm đến 1.3 triệu năm.

- Người khéo léo – Homo habilis là loài người cổ nhất , cách nay từ 3 triệu đến 1,6 triệu năm.

- Người đứng thẳng – Homo erectus cách đây khoảng 1,6 triệu năm và biến mất khoảng 400.000 năm cách ngày nay.

- Người cổ Sapiens ( Homo saopiens Neandertalensis) xuất hiện cách nay khoảng 300. 000 đến 150. 000 năm trước đây.

- Người hiện đại Sapiens (Homo Sappiens sapiens) xuất hiện cách nay từ 40.000 năm đến 35.000 năm.

Australopithecus – Tổ tiên trực tiếp của loài người

Phát hiện đầu tiên di cốt là ở Tang – Nam Phi vào năm 1924. Đó là một sọ không đầy đủ của một cá thể 3-5 tuổi, còn răng sữa. Trong các năm 1936, 1959, 1974. Đặc biệt là phát hiện năm 1974 một cá thể cao 1m nặng khoảng 30kg, khoảng 20 tuổi được đặt tên là Lucy. Những phát hiện giai đoạn sau cho thấy Australopithecus có đặc điểm:

- Dung tích sọ trong khoảng 440 – 530 cm3, thành hộp sọ mỏng. Hộp sọ loe rộng nhất ở phần đáy. Ở loại hình vạm vớ thường có gờ dọc trên vòm sọ.

- Dạng thanh mảnh cung mày dô vừa phải, dô nhiều ở dạng vạm vỡ.

- Phần mặt kích thước lớn so với phần hộp sọ.

- Cấu tạo phần sau hộp sọ, xương hông, xương chi chứng tỏ rằng Australopithecus đã đi thẳng bằng hai chi sau.

Từ loài vượn Phương Nam dẫn đến quá trình phát triển của giống Homo. Qúa trình tiến hóa này theo trình tự : Homo habilis, Homo erectus, người cổ Sapiens, người hiện đại.

Người khéo léo – Homo habilis

Đặc điểm hình thái sinh lí: người khéo léo nhỏ và mảnh dẻ, cao khoảng 1,5m nặng từ 25 – 50kg, có sự phân hóa hình thái giới tính rõ ràng, cá thể đưckj lớn gấp đôi cá thể cái, tuổi thọ không cao.Dung tích sọ chừng 600cm3 – 800cm3. Mặt thu hẹp, vùng trán nhô lên, gờ mắt ít nổi rõ, hàm nhỏ và răng nhỏ hơn đó là đặc điểm gần với người hiện đại. Nhưng có chi trước dài hơn chi sau, các ngón tay có khả năng cầm nắm chặt chứng tỏ có thể trèo trên cây giỏi nhưng bàn chân đã giống như người hiện đại.

Cách sống:người khéo léo sống dưới tán cây , thu lượm trái hạt rễ củ làm phần thức ăn quan trọng, ngoài ra còn săn bắt các loài động vật nhỏ như côn trùng, ốc sên,… Chúng sống thành từng bầy khoảng vài chục cá thể nhưng chưa phải là đời sống xã hội. Công cụ đã đươcj người khéo léoa làm ra, đó là những công cụ cuội được ghè đẽo thô sơ. Nó chín là biểu hiện của văn hóa “ văn hóa đá cuội”.

Người đứng thẳng - Homo erectus

Ngày nay đã xác định được, tiếp nối người khéo léo trong họ người là một loài gọi là Pitecanthropus – Người đứng thẳng (Homo erectus).

Hình thái sinh lý: Homo erectus cao khoảng 1,4 – 1,8m. Sọ não khoảng từ 750 – 1400cm3. lớn hơn Habilis nhưng nhỏ ihown người hiện đại. Dáng sọ thấp, dung tchs hộp sọ nhỏ,thành sọ dày cung gờ mày nổi rõ, phần mặt dô nhiều, cằm lẹm,.. Chẩm lỗ cột sống cho thấy đã co dáng đi thẳng, tuy còn hơi khom. Đặc biệt thanh quản ở vị trí thấp chứng tỏ chưa có khả năng phát ra tiếng nói có âm tiết.

Cách sống: Đời sống xã hội của homo erectus đã phát triển một bước so với homo habilis. Điều này liên quan trực tiếp đến hai ưu thế sinh học của erectus là đi thẳng và sự tăng nhanh về dung tích hộp sọ. Nhờ vậy kĩ thuật chế tác công cụ của erectus từng bước tiến bộ. Công cụ của Homo erectus đã có hình dáng nhất định và thích dụng với từng loại công việc như công cụ choppes, công cụ ghè đẽo hai mặt (dao, nạo, gọt, mũi nhọn,…)

Homo erectus sống thành bầy khoảng vài ba chục cá thể, thu lượm các thức ăn thực vật từ củ, quả và săn bắt động vật.Họ đã biết sử dụng lửa, ở nhiều di tích tìm thấy những bếp lửa. Quan hệ tính giao trong bầy là quan hệ tạp giao triệt để.

Cách nay chừng 750 000 năm là thời kỳ băng hà Mindel các Austrlopitheccus vạm vỡ bị tuyệt diệt Homo erectus độc chiếm hành tinh. Chúng sống cách biệt dẫn đến sự sự biệt hóa sin học, phân hóa thành các chủng địa lý.

Tiếp theo người đứng thẳng là người khôn ngoan (Homo sapiens). Thuật ngữ này do nhà phân loại học thế kỉ XVIII là Linê (1707 – 1778) đưa ra. Ngày nay người ta chia người khôn ngoan ra làm hai loài riêng biệt: Người cổ Sapiens (Homo sapiens neandertalensis) hay còn goi là người thượng cổ Neandertal và người Sapiens hiện đại (Homo sapiens sapiens).

Người cổ Sapien – Homo Sapiens neandertalensis

Hiện nay khó xác định được thời điểm xuất hiện cụ thể của loại người cổ này, các nhà nhân học ước chừng trong khoảng 20 – 40 vạn năm trước (trung kì Cánh tân0 đến 3,4 – 4 vạn năm cách ngày nay (hậu kì cánh tân), tương ứng với các giai đoạn tiến thoái của băng hà đến khi băng hà triệt thoái hoàn toàn.

Năm 1856 trong thung lũng Neanderthal gần tỉnh Điuxenđooc ở Đức đã phát hiện một chỏm sọ, mẫu xương vai một số di cốt các xương chi của người hóa thạch. Di cốt này được đặt tên là Neandertal và được coi là đại diện đầu tiên tìm thấy của Homo sapiens. Về sau nhiều mẫu hóa thạch của người Neandertal được tìm thấy ở châu Âu, châu Á và châu Phi.

Ở châu Âu, người cổ Sapien phát hiện ở nhiều nơi, một số mẫu tương đỗi đầy đủ và tiêu biểu như: sọ Gibrantar (1864), Spy 1866, La Sapen (1908), Mutchiê (1909), La Ferrassie (1909), La Quina (1911),… Dung tích các sọ này từ 1.300 đến 1689 cm3. Như vậy dung tích não là rất lớn hơn cả người hiện đại.

Ở châu Phi, năm 1921 mẫu người cổ Sapiens được phát hiện ở Rodedi trên ngọn đòi phía bắc sông Zambeze (Zambia). Dung tích sọ 1280 cm3, có nhiều điemr giống Neandertal ở Châu Âu nhưng cuyngx có nhiều điểm tựa như erectus như trán vát, vòm mày lớn, dô nhiều hốc mắt cao, hốc mũi rất rộng. Nó còn được phát hiện ở nhều nơi như Ethiopia, Tazania, niên đại gần 40 vạn năm. Những so này bên cạnh những đặc điểm cổ xưa lại xuất hiện những nét theo hướng tiến hóa của người hiện đại như hốc mắt thấp, hố nanh sâu, vòm mày bớt dô, trán thấp nhưng thẳng, cằm vát nhẹ, dung tích sọ lớn (1700 cm3 – sọ Boscop).

Ở châu Á, vào những năm 30 của thế kỉ trước phát hiện được người cổ Ngandong ở Java, gồm một số xương chi và 16 hộp sọ dung tích từ 1.150- 1200 cm3 ở nữ, ở nam là 1300cm3. Nói chung dáng sọ cổ của hơn người Neandertal và các sọ châu Phi. Ở Trung Quốc phát hiện sọ Mã Bá (1958) niên đại 7,3 – 13 vạn năm.

Tại vùng núi Cacmen (thuộc Palestin) vào các năm 1932 – 1933 phát hiện một khu mộ táng trong hang động Mougaret Skhul với di cốt của 15 cá thể ở nhiều lứa tuổi, trong đó có 6 bộ xương gần như nguyên vẹn. Niên đại theo phương pháp C14 là 40.000 đến 50.000 năm. Đặc điểm chung của chúng là có vẻ điển hình của Neandertal (vòm mày nổi, cung răng doãn rộng,..) nhưng lại có nhều điểm hiện đại (trán thẳng, vòm sọ cao, hốc mắt thấp, mõm chũm phát triển, phầm chẩm tròn không có lồi củ cũng không cắt góc. Năm 1934 – 1935 lại phát hiện di cốt của 5 cá thể tại hang động ở Djebel Kaeh, niên đại cùng với người cổ ở Cacmen và cũng có đặc điểm xương sọ tương tự. Các nhà nhân học coi đây là loại hình người cổ đang trong quá trình tiến hóa thành người hiện đại.

Qua những phát hiện di cốt của người Neandertal trên khắp các châu lục thì có thể thấy đặc điểm chung của người Neanderttal như sau:

Hình thái sinh lí:

Người cổ Sapiens rất đa dạng vì số lượng tăng và phân bố rộng trên khắp trái đất (trừ châu Mỹ và châu Úc) vì thế mà mỗi nơi người Neandertal lại có những nét riêng biệt nhưng vẫn có những điểm chung. Những đặc điểm chung nhất là chiều cao dao động từ 155cm ở nữ đến 170cm ở nam, vòm sọ thấp, nhưng kích thước sọ thay đổi từ 1300 cm3 đến 1700 cm3 (tương tự như người hiện đại). Gờ mày nhô cao thành mái chạy liên tục trái sang phải, phần chẩm lồi hình củ có khi cắt góc gần thẳng, bề rộng lớn nhất của sọ dịch xuống thấp, thành xương sọ tương đối dày, phần mặt dô ra trước, cằm vát nhẹ ra sau, cung răng rộng và doãng, răng to, xương chi to,khỏe, tườn đối ngắn diện bám cá cơ (nhám hoặc mấu lồi) phát triển rộng và chắc. Những đặc điểm trên thể hiện mức tiến hóa cao của người cổ Sapiens Neandertal so với người đứng thẳng (hộp sọ nhỏ, thành sok dày, phần mặt dô nhiều, cằm lẹm,…).

Đời sống của người Neandertal

Thời điểm sinh sống của người Neandertal tương ứng với trung kì thời đạ đá cũ, giai đoạn này người Neandertal có tiến bộ đang kể so với giai đoạn sơ kì đá cũ.

Công cụ đá của người Neandertal được đặc trưng bởi công nghệ Mutchie, tên gọi một di chỉ ở tây nam nước Pháp. Công cụ này được ghè đẽo cẩn thận, cân xứng và có kích thước nhỏ so với cong cụ của người erectus, được định hình theo chức năng mà tiêu biểu là mũi nhọn, nạo, xương sừng động vật được sử dụng phổ biến.

Hoạt động hái lượm săn bắt vẫn là hoạt động hằng ngày nhưng đã có sự phân công lao động nữ và trẻ em làm công việc hái lượm còn nam giới thì săn bát các thú lớn công việc nặng. Họ tập trung thành đoàn thể để tiến hành săn bắt. Những di chỉ lớn ở châu Âu chứa hành ngàn xương bò rừng và xương voi mamut, tê giác cổ. Chứng tỏ nguồn thức ăn của họ rất phong phú, đảm bảo sự no đủ cho con người vì thế tuổi thọ họ tăng lên, trung bình gần 30 tuổi.

Người Neandertal đã biết làm ra lửa, đây là bước đầu tiên khai thác tự nhiên của con người. Nhưng việc làm ra lửa có ý nghĩa đặc biệt hơn.

Người Neandertal cũng đã biết dùng da thú để làm vật liệu che thân, thường cư trú nơi cửa hang, dưới má đá hoặc dựng lều trại bằng da thú à xương ở ngoài trời.

Tổ chức xã hội cũng có bước tiến quan trọng . Trong cộng đồng có sự phân biệt thế hệ người già, trẻ, trung niên, trẻ em. Hôn phối giữa nam và nữ cùng thế hệ theo chế độ quần hôn. Người cổ Sapiens đã biết chôn cất người chết theo một nghi lễ nhất định như trải hoa trong huyệt mộ, chôn theo đồ tùy táng. Điều này chứng tỏ một ý thức về thế giới khác đã hình thành. Ở một số di chỉ Châu Âu còn tìm thấy vật thờ tổ, bôi thổ hoàn trên xương thú. Những dấu tích đó chứng tỏ mầm mống của tôn giáo và nghệ thuật nguyên thủy đã xuất hiện. Sự giao tiếp của họ chủ yếu bằng thứ ngôn ngữ đơn giản, chủ yếu là cử chỉ và tín hiệu âm thanh nhưng chưa có tiếng nói có âm tiết.

Khoảng 4 vạn năm trước thì không hiểu nguyên nhân vì sau mà người Neandertal lại biến mất hoàn toàn trên trái đất không còn để lại dấu vết gì. Từ đó các nhà nghiên cứu cũng chỉ tìm thấy người Homo sapiens sapiens thôi.

Người hiện đại Sapiens - Homo sapiens sapiens

Sự phát hiện người hiện đại Sapiens

Mẫu Sapiens hiện đại đầu tiên được tìm thấy là người Cro – Magnon, một di chỉ ở tây Nam nước Pháp phát hiện năm 1868 với bộ xương và công cụ đá đẽo. Tại đây tìm thấy 5 bộ xương trong đó có xương của một cụ già cao 1,82m, thể tích sọ lớn đến 1590 cm3. Tại châu Âu là nơi từng cư trú của người Neandertal thì nay tìm thấy người hiện đại nhưng vói hình thái hoàn toàn khác. Ở các lục địa khác cũng tìm thấy di cốt của người hiện đại với đặc điểm khác nhau, các nhà nghiên cứu cho đó là những loại hình chủng tộc thời tiền sử.

Ở châu Úc di chỉ sớm nhất được tìm thấy môtj mộ hỏa táng chỉ còn lại một số mảnh xương ở phía đông hồ Mungo, niên đại 25.500 năm trước. Ngoài ra còn tìm thấy một số sọ ở Câylo. Cohun, Talgai niên đại muộn hơn. Các nahf nghiên cứu đều chung một quan điểm là con người đầu tiên ở châu Úc xuất hiện khoảng 30.000 năm trước.

Ở châu Mỹ di cốt người Sapiens có niên đại sớm nhất là người cổ Los Angeles phát hiện năm 1936, niên đại là 23.500 năm. Sau đó còn tìm thấy nhiều di chỉ khác ở hoang mạc Yuha – Califonia có niên đại muộn hơn.

Nhưng vấn đề nếu người Neandertal biến mất hoàn toàn thì sự phát triển từ Neandertal lên người hiện đại diễn ra như thế nào. Hơn nữa những đặc điểm của Neandertal như cơ thể to lớn, dung tích sọ bằng với người hiện đại, … thì đó là những vấn đề đặt ra người hiện đại Sapiens có phải tiến hóa từ người Neandertal không?. Mà người hiện đại không chỉ xuất hiện từ 4 vạn năm về trước mà còn sớm hơn nữa, những điều này đã làm các nhà khoa học phải thắc mắc.

2. SỰ KHÁC BIỆT GIỮA NGƯỜI NEANDERTAL VÀ HOMO SAPIENS

- Về hình thái bộ xương

Đây là yếu tố cơ bản để nhận diện các loài khác nhau. Dựa vào những đặc trưng về di cốt ta có thể biết được mức độ tiến hóa, sự liên tục phát triển của các loài. Vì vậy đặc trưng về di cốt sẽ cho kết quả chăc chắn và đáng tin cậy nhất.

Cổ Sapiens

Hộp sọ dài, vòm sọ thấp

Phần chẩm lồi hình củ hoặc có góc.

Phần trán thấp vát ra sau

Phần mặt rộng, dô ra trước, hốc mắt lớn

Vòm mày nổi thành gờ, vừa lớn vừa liên tục từ trái sang phải

Cằm thường vát ra sau

Xương chi ngắn, mập, chỏm khớp lớn, xương đùi cong hình cung

Bộ xương thô nặng, thành sọ dày, đầu sọ lớn không cân đối với tầm vóc thấp

Sapiens hiện đại

Hộp sọ ngắn, vòm sọ cao

Phần chỏm tròn

Phần trán cao, thẳng hoặc vát nhẹ

Phần mặt hẹp lại, thẳng hoặc hơi dô, hốc mắt vừa phải

Vòm mày ít biểu hiện, nhất là ở sọ nữ

Cằm thẳng hoặc dô ra trước

Xương chi thuôn dài, chỏm khớp nhỏ, xương đùi tương đối thẳng

Bộ xương thanh mảnh, thành sọ mỏng, tầm vóc nói chung cân đối

Sự khác biệt về hình thái bộ xương của người Neandertal và Sapiens hiện đại là rất lớn vậy thì người hiện đại Sapiens có nguồn gốc từ đâu.

Neandertal

modern Homo sapiens

Neandertal

modern Homo sapiens

- Về mặt di truyền học

Kết quả nghiên cứu DNA trên xương của Neadertal cho một kết quả hoàn toàn khác biệt so với DNA của người Hiện đại . Những chứng cứ di truyền học mới đã ủng hộ cho quan điểm rằng người Neandertals đã tuyệt chủng mà không lai giống với người hiện đại. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Munich ở Đức và tại Pennsylvania Sate ở SateCollege đã chiết xuất ra acid deoxyribonucleic (DNA), hóa chất mà di truyền mã hóa thông tin từ một xương cánh tay Neandertal. DNA được xác định ở trong ti thể của các tế bào, cấu trúc đó giúp tạo ra năng lượng cho tế bào. Trong khi một nửa của DNA được lưu giữ trong nhân của một tế bào, được thừa hưởng từ mẹ và một nửa khác từ cha trong toàn bộ ti thể DNA nói chung và và trong các động vật có vú lại chỉ được thừa hưởng từ mẹ. Bởi vì ti thể DNA có tỉ lệ đột biến cao, nó rất hữu ích cho sự so sánh điểm tương đồng và sự khác biệt đối với sự di truyền qua các thế hệ. Tuy nhiên các nhà chuyên môn cho rằng bởi vì DNA này chỉ được thừa hưởng từ mẹ. Các nhà khoa học đã có thể xác định được một chuỗi 378 cặp cơ bản (hóa chất đã hình thành nên các đơn vị cơ bản của mã di truyền) trong một vùng đặc biệt của DNA Neandertal. Nhìn chung càng không giống nhau tại khu vực này giữa hai loài, các mối quan hệ càng xa được cho là có. Các nhà nghiên cứu đã so sánh chuỗi DNA của Neandertal đến những chuỗi trong cùng khu vực của DNA cho 994 giống người hiện đại, nó bao gồm Úc, các đảo Thái Bình Dương, Châu Phi, Châu Á, thổ dân châu Mỹ và Châu Âu. Chuỗi DNA của Neandertal khác với tất cả chuỗi DNA của người hiện đại bởi 27 hoặc 28 cặp cơ bản. Trong sự so sánh đó, chuỗi (DNA) của người hiện đại trong khu vực này của DNA khác nhau trên trung bình của 8 cặp cơ bản. Kết quả là các nhà nghiên cứu kết luận rằng Neandertals và người hiện đại không có quan hệ gần gũi. Ngoài ra từ những phát hiện của họ các tác giả nghiên cứu đánh giá rằng Neandertal tách ra từ người hiện đại sớm 550.000 đến 690.000 năm trước.

Kết quả nghiên cứu về di truyền học là khá chính xác, đây cũng là một dẫn chứng cho sự khác biệt về mặt di truyền của người Neandertal và người hiện đại.

Mặt khác chính đặc điểm sinh học cao to, vạm vỡ của người Neandertal đã làm cho sự không trùng khớp trong quá trình tiến hóa từ Neandertal lên người hiện đại Sapiens. Hơn nữa một số thành tựu nghiên cứu di truyền học bước đầu đưa ra kết quả là người Hiện đại Sapiens là khoảng 100.000 đến 150.000 năm trước. Và sự biến mất đột ngột của người Neandertal không để lại dấu vết gì vào khoảng 4 vạn năm trước càng làm một nghi vấn lớn đối với khoa học. Nếu có sự tiến hóa từ giai đoạn Neadertal lên người Sapiens hiện đại thì người Neadertal đã không tuyệt chủng và các hình thái tiến hóa giữa hai loài này phải được tìm thấy. Trong khi đó chỉ tìm thấy di cốt của người hiện đại hoặc la của người Neandertal với hai hình thái sinh học hoàn toàn khác nhau. Như vậy là giữa Neandertal và người hiện đại Sapiens có một khoảng trống chưa tìm được hay là người hiện đại Sapiens xuất phát từ một nhánh khác?

3. CÁC GIẢ THUYẾT VỀ NGUỒN GỐC HOMO SAPIENS SAPIENS

Vấn đề nguồn gốc người hiện đại là vấn đề tranh cãi trong giới khoa học rất lâu hãy còn chưa ngã ngủ. Có lý thuyết cho người Sapiens hiện đại xuất phát từ người Neadertal nhưng cũng có thuyết nói một nguồn gốc khác không phải từ Neadertal,… Nói chung cuộc tranh luận về nguồn gốc người hiện đại xoay quanh ba vấn đề chủ yếu:

1. Địa vực phát sinh người Sapiens hiện đại

2. Niên đại phát sinh người Sapiens hiện đại

3. Qúa trình Sapiens hóa

Thuyết một trung tâm

Người chủ trương thuyết này là nhà Nhân học người Nga I. I. Raghinxki (1949). Phái này thì cho rằng người hiện đại Sapiens sinh ra từ một nhóm người Paleantrop, tại một địa vực nhất định vào hậu kì đã cũ cách nay ngót 40.000 năm, từ đó mới phân bố đi khắp nơi trên trái đất”[1] .Dựa vào các cứ liệu là xương cốt phát hiện ở dãy núi Cacmen và kế cận vừa có nét Neandertal vừa có nét của người hiện đại chứng tỏ một quá trình chuyển biến loại hình. Theo như tác gải chủ trương thì ông cho rằng cái nôi đầu tiên sinh ra người hiện đại Sapiens chính là một khu vực không quá hẹp, nó trải dài từ đông Nam Âu, Đông Phi, Tiền Á, và có thể cả miền Nam Á rồi từ đó phân bố ra rộng khắp châu lục.

Những căn cứ ủa tác giả đó là:

- Người hiện đại ở tất cả các chủng tộc đều có những đặc điểm chung cơ bản là : không có gờ mày nổi cao trên hốc mắt, mặt tương đối thấp rất tương đồng với mức độ phát triển xương trán, có cấu trúc đặc biệt về lồi cằm. Số lượng lỗ cằm và hình thái mặt trong xương hàm dưới ở miền khớp thân xương, độ lớn thân răng nah theo % thân răng hàm M1 (hàm trên) đều gần 75, khác hẳn ngừời Paleantrop gần 80.

- Các nhóm người Ackeantrop và Paleantrop rất đa hình trên nhiều đặc điểm, nhưng những đặc điểm này ở người Neantrop thị cơ bản tương đồng .

- Về niên đại thì người Paleantrop bao giờ cũng cũng sớm hơn Neantrop phát hiện ở cùng một nơi. Quan điểm về sự có mặt của người Sapiens ở Châu Âu từ 200.000 năm hoàn toàn vô căn cứ. Ở châu Phi người Sapiens chỉ xuất hiện sau băng hà trong những địa tầng không vượt quá 15.000 – 20.000 năm còn nững người Paleantrop biết chính xác ở bắc Phi, khoảng 90.000 năm, ở Nam Phi và Đông Phi thì trong khoảng 70.000 – 45000 năm. Ở Tiền Á thì có niên đại muộn hơn ở hang Cơdan Akin niên đại khoảng 28.000 năm. Các người Paleantrop ở Xanida niên đại 46.900 năm, ở Tabun niên đại 40.900 năm.

- Hai địa vực tìm thấy những dạng chuyển tiếp giữa người Paleantrop và Neantrop hoặc phát hiện xương cốt Neantrop trong tầng văn hóa Mutchie muộn là đông nam Âu và Tiền Á. Đặc biệt tính chất chuyển tiếp về loại hình của những người cổ ở Tiền Á thì được hầu hết giới khoa học thừa nhận. Những người ủng hộ thuyết một trung tâm xem đó là bằng chứng của quá trình Sapiens hóa.

Trên là những lí do mà thuyết một trung tâm đưa ra mà đó cũng là những vấn đề mà thuyết nhiều trung tâm không thể giải quyết được.

Còn riêng vấn đề người Neandertal và các loại hình cổ Sapiens khác thì tác giải cho là biến mất vừa do bị dồng hóa vừa do bị tiêu diệt. Tời điểm 40.000 năm cũng chính là thời điểm kết thúc quá trình Sapiens hóa bắt đầu cách nay từ 200.000 năm. Điểm hạn chế của thuyết này là chu trương sự tiến hóa ở một trung tâm nhưng lại có một phạm vi quá rộng, dàn trải trên nhiều châu lục.

Nguồn gốc từ Châu Phi

Ngoài ra nhiều nhà nghiên cứu cũng có những quan điểm về nguồn gốc người hiện đại ở một trung tâm nhưng lại do một nơi là Châu Phi là nguồn gốc duy nhất : Christopher Stringer và Peter Andrews đề xuất rằng người hiện đại đã tiến hóa từ con người xưa 200,000-150,000 năm trước đây chỉ có ở Châu Phi và sau đó một số người trong số họ đã di cư vào phần còn lại của thế giới cũ thay thế tất cả các Neandertals vào khoảng 60,000-40,000 năm trước.

Chủ trương của Milford Wolpoff, của Đại học Michigan, đề xuất rằng người hiện đại đã tiến hóa nhiều hơn hoặc ít hơn đồng thời ở tất cả các vùng lớn của thế giới cũ xưa từ con người địa phương. Ví dụ, hiện đại của Trung Quốc được coi là có tiến hóa từ con người Trung Quốc cổ Homo erectus cuối cùng từ Trung Quốc.. Những người ủng hộ mô hình này tin rằng cuối cùng chung tổ tiên của tất cả những người hiện đại là một Homo erectus sớm ở Châu Phi sống ít nhất là 1.800.000 năm trước.

Theo thuyết châu Phi làm trung tâm thì quá trình di cư nó diễn ra như sau: Dân số toàn cầu của Homo sapiens hiện đại bắt đầu phát triển nhanh chóng khoảng 60,000-40,000 năm trước. Đó là khoảng thời gian đó họ đã bắt đầu di chuyển vào vùng không chiếm đóng trước đây người dân. Chuyển động của họ vào các vùng xa phía Bắc trùng với kết thúc của một thời kỳ lạnh kéo dài trong suốt thời kỳ băng hà lớn cuối cùng mà đã bắt đầu khoảng 75.000 năm trước. Con người hiện đại dường như chuyển sang Úc từ Đông Nam Á lần đầu tiên giữa 60.000 và 46.000 năm trước. Kể từ Úc đã không được kết nối với khu vực Đông Nam Á bởi đất, nó có thể xảy ra rằng người dân Úc đầu tiên đến bằng thuyền hoặc bè đơn giản. Số người đạt đến quần đảo Nhật Bản bằng cách 30.000 năm trước hay phần nào trước đó. Around 35,000-30,000 năm trước đây, con người thợ săn trò chơi lớn di chuyển vào Đông Bắc Siberia. Một số người trong số họ đã di cư vào Bắc Mỹ thông qua Plain Bering (hoặc Beringia) 20,000-15,000 năm trước hoặc có thể phần nào trước đó. Đó là kết nối đất liên lục xuất hiện giữa Siberia và Alaska là kết quả của mực nước biển giảm hơn 300 feet trong khoảng thời gian cuối cùng lạnh lớn của thời kỳ băng hà cuối cùng. Cho đến thời điểm đó, tất cả sự tiến hóa của con người đã xảy ra trong thế giới cũ. Tỷ lệ tăng dân số của con người đã tiếp tục đẩy nhanh kể từ đó.

Thuyết nhiều trung tâm

Thuyết này chủ trương “coi tổ tên trực tiếp của người Sapiens hiện đại là những nhóm người cổ khác nhau, cư trú ở nhiều vùng khác nhau của cựu lục địa vào những thời điểm khác nhau”[2]. Giả thuyết này do hai nhà Nhân học người Mỹ là F.Weidenriech chủ trương đầu tiên. Năm 1963 nhà nhân học Mỹ là Coon trong cuốn nguồn gốc chủng tộc đã đề cập đến nguồn gốc người Sapiens: “ các chủng tộc ngày nay như Ôxtraloit, Môngoloit, Cocadoit, Congoloit, Capoit (Bosiman và Hôtentot) đều bắt nguồn từ từ một loài Homo erectus sống ở địa phương của họ là Pithecantrop, Xinantrop, Hâydenbec, Ônduvai, Xanhida và Rôdehi”[3]. Chính những loại hình nguyên thủy này đã chuyển biến thành người Sapiens nagy tại vùng cư trú của họ . Theo hai tác giả này thì nếu ở vùng Tiền Á (núi Cácmen) có sự chuyển biến từ Neandertal thành Sapiens hiện đại thì sự chuyển biến đó cũng phải diễn ra ở các khu vực khác. Theo thuyết này có bốn trung tâm hình thành nên người hiện đại từ những dòng người cổ Ackeantrop và Paleantrop: đó là các trung tâm:

- Đông Nam Á: Pithecantrôp > Giavatrôp > Vatjak > người bản địa Úc (Ôxtraliên) .

- Đông Á: Xinan trôp > người bản địa châu Mỹ và nười Môngolôit.

- Tiền Á hay Tây Nam Á: Nhóm Xkhun > người Ơropoit

- Nam Phi: người Rôdedi > người Bosiman và Phi da đen[4]

Vào những năm 1962 – 1964 nhà nhân học A. Thoma trình bày một giả thuyết về nguồn góc người Neantrop trong hai bài viết “ Nguồn gốc người Sapiens” và “Nguồn gốc người Mongoloit”. Ông cho rằng cả nhân loại bắt nguồn từ người thái cổ Ackeantrop tương đối đồng nhất về nguồn gốc rồi sau đó phân hóa thành các chủng tộc khác nhau, “nhưng hiện tượng đồng quy trong tiến hóa vẫn trội lên quá trình phát triển giai đoạn từ Ackeantrop qua Paleantrop đến Neantrop diễn ra hầu như ở mọi miền trong phạm vi một loài thống nhất Homo Xapien”[5]. Tác gải cũng cho rằng toàn bộ lịch sử tiếnhoas của loài người đã tiếp diễn trong cùng một loài Homo Sapiens. Chỉ những Neandertal điển hình ở Tây Âu do sự sống cách biệt nên có khuynh hướng một loài riêng, rồi mất dần, phần bị tuyệt diệt phần bị đồng hóa.

Nghiên cứu di truyền học DNA

Một trong những trường phái hiện nay nữa cũng đạt thành tựu nghiên cứu về nguồn gốc người hiện đại. Đó là dựa trên kết quả nghiên cứu về di truyền học, mà công nghệ này rất đáng tin cậy. Nó trở thành một giả thuyết mới về nguồn gốc người Sapiens hiện đại.

Viện sĩ viện di truyền học ở Liên Xô Đu – bi – nin đã phát biểu quan điểm về người Neandertal như sau “trên góc độ di truyền khó học về cơ chế tiến hóa khó có thể quan niệm được sự hình thành “người khôn ngoan” do quá trình biến đổi theo hướng quy hợp của người Neandertal ở khắp mọi vùng. Vì lẽ sự xuất hiện mẫu người hiện đại chính là kết quả của một quá trình tiến hóa dẫn tới những thay đổi mãnh liệt trong cơ cấu của di truyền dưới tác động của chọn lọc. Mottj bước nhảy như vậy chỉ có khả năng xảy ra trong từng quần thể riêng biệt chứ không thể bao quát toàn khối những cá thể xuất phát từ một loài khởi nguyên trên một vùng rộng lớn”[6]. Ở Trường Đại học tổng hợp Oxfort, Berkeley - California đã ứng dụng bằng cách chiết rút ra DNA ở nhân tế bào đối với gen huyết sắc tố (hemoglobine) và DNA của ti thể làm đối tượng nghiên cứu (1986 – 1987). Bước đầu kết quả nghiên cứu đưa ra kết quả như sau:

- Về thời gian xuất hiện người Sapiens hiện đại từ 100.000 đến 150.000 năm.

- Cái nôi duy nhất theo những nghiên cứu này là miền nam hoang mạc Xahara (châu Phi), rồi từ đó người hiện đại mới phân bố ra dần khắp Cựu lục địa và thay thế hoàn toàn người cổ Sapiens ở ác nơi này.

Như vậy theo những kết quả này thì có thể thấy người hiện đại Sapiens có nguồn gốc từ Phi châu, có niên đại rất sớm và không có mối liên hệ với người Neandertal ở châu Âu. Và giả thuyết này hoàn toàn đối lập với thuyết nhiểu trung tâm của Weidenreich đưa ra.

Một nghiên cứu khác dựa vào nhóm máu cũng cho kết quả khác. Cavalli Sfolza và Anthony Edwards khi phân tích 5 hệ nhóm máu của 15 quần cư dân ở các châu lục Âu, Phi, Á, Mỹ, Úc cũng cho thấy người Sapiens hiện đại xuất hiện ở châu Phi chừng 100 . 000 năm rồi phân tách di cư đến châu Đại Dương cách đây chừng 55.000 năm – 60.000 năm, tới Tây Á (Trung Cận Đông) và vào Châu Âu chừng 35.000 – 40.000 năm , đến châu Mỹ chừng 15.000 – 35.000 năm. Với giả thuyết này thì có thể thấy sư xuất hiện của người hiện đại Sapiens chỉ đúng với miền Tây Á và châu Âu mà thôi với cái mốc 40.000 năm.

. Năm 2003, phát hiện ra một đã được thực hiện trong một hang động Rumani đặt tên Pestera cu Oase. Đó là một bộ xương một phần của một năm 15-16 tuổi nam Homo sapiens sống khoảng 30.000 năm trước hoặc sớm hơn một chút. Ông đã có một kết hợp của cũ và mới tính năng giải phẫu. Các hộp sọ có đặc tính của con người hiện đại và cả xưa. Điều này có thể được giải thích như là kết quả của lai giống với Neandertals. Theo Erik Trinkaus của Đại học Washington ở St Louis Alan Templeton, cũng của Đại học Washington, thông báo rằng dựa trên phân tích của 10 chuỗi DNA khác nhau của con người chỉ ra rằng có đã được lai giống giữa những người sống ở Châu Á, Châu Âu, Châu Phi và ít nhất là 600.000 năm. Điều này là phù hợp với các giả thuyết rằng con người mở rộng trở lại và ra khỏi châu Phi và rằng những người di cư interbred với quần thể hiện ở châu Á và châu Âu. Nó cũng có thể là di cư đã không chỉ ở một hướng - người có thể đã di cư sang Châu Phi là tốt. Nếu lai giống xảy ra, nó có thể đã được một sự kiện hiếm. Điều này được hỗ trợ bởi một thực tế là hầu hết các bộ xương của Neandertals và người Cro-Magnon không hiển thị đặc tính lai.

Sự tuyệt diệt của người Neandertal

Trong ba thập kỉ đầu của thế kỉ XX hầu hết các quan điểm đều cho rằng người Neandertal là một chủng riêng biệt thuộc loài người . Vè hình thái được đặc trưng bởi hình thái cổ điển phát hiện trong các hang động La Quina. Các chủng này tiến hóa trực tiếp từ những của người vượn Pithecanthropine châu Á và không qua một biến cải nào. Bằng một cách nào đó và ở một nào nhất định trong khu vực Tiểu Á hoặc Bắc Phi chủng người hiện đại của chủng loài người thông minh đã tiến hóa và phát triển nền văn hóa cơ bản trong tiên kỳ đồ đá cũ, sau đó xâm nhập vào châu Âu vào tời trung kỳ của kỷ nguyên băng hà thứ tư và tiến trình hủy diệt người Neandertal bằng các loại dịch bệnh hoặc các cuộc chiến tranh trong khoảng thời gian thuộc vài thiên niên kỷ. Vì những đặc trưng hiếm hoi ở các bộ xương hóa thạch thuộc các thời kỳ sau cùng của hậu kỳ đá cũ và sau đó có thể những dị biệt về chủng loài có khả năng là từ việc giao phối lai tạp và đây chính là “thảm họa của loài người” . Chỉ có một điều chắc chắn người Neandertal của trung kỳ đá cũ - loại người Neandertal cổ điển đã biến mất từ 30.000 năm trước.

Nhưng những phát hiện ở giai đoạn những năm 30 phải làm khoa học suy xét lại về mối liên hệ giữa người Neandertal và người hiện đại. Việc phát hiện những hóa thạch Swanscombe và Steinheim chứng minh trong kỷ nguyên băng hà thứ hai ở châu Âu có sựu tồn tại của một loại người. “có rất ít các đặc tính hình thái đặc biệt của người Neandertal”. Nói cụ thể nhất là những người sống trong những thời thuộc trung kỳ thống Pleistocene tại châu Âu và bắc Phi. Không phải là chủng người Neandertal

Những đặc điểm riêng biệt của một số các thể hóa thạch do Drothy Garrod và Theodore Mcow phát hiện trong hạng động ở Palestine. Trên ngọn đồi Carmel có hai hang dộng chứa những di vật thời tiền và trung Mousterian và nhiều xương người. Đáng chú ý là tính đa dạng của quần thể này. Trong những tầng dưới của hang Tabun có hóa thạch của một người nữ thuộc về chủng người thông minh. Trong những tầng trên chỉ toàn hóa thạch của người thông minh có khả năng tư duy (loài người hiện đại ngày nay) và một số háo thạch khác có đặc điểm lai tạp giữa người Neadertal và người thông minh có khả năng tư duy. Các hóa thạch là của những con người đầu tiên tại đây cùng thời với người Neandertal của những thời kì đầu tiên thuộc kỉ nguyên băng hà thứ tư tại châu Âu. McCow và Arthur Keith cho rằng một quần thể cơ bản người Neandertal đã tiens hóa thành người hiện đại . Họ phủ nhận sự lai tạp giữa Neandertal và người hiện đại ở núi Carmel vì cả hai chủng đều có gố xuất phát riêng ở một nơi nào đó. Nhưng một điều có thể khẳng định là cách đây khoảng 30.000 năm trước người Neandertal và người thông minh đã từng sống chung, quây quần bên nhau. Người Neandertal được xem như thuộc các phụ chủng của người thông minh những chủng người chuyê thích nghi với khí hậu lạnh , một giống người có nguồn gốc xa xưa của hậu kỳ thống Pleistocene và đã được chọn lọc và sau đó họ phải nhường chỗ cho người thông minh biết tư duy.

Như vậy người Neandertal không đại điện cho một giai đoạn mà tất cả những hình tahis tiến hóa của loài người thông minh đã vượt qua. Người Neadertal chỉ được xem như là một chủng đặc biệt bắt nguồn từ nền tảng của người thông minh như những chủng thông minh biết suy nghĩ hiện đại. Có nghĩa là sự tồn tại song song của người Neandertal và nguời thông minh hiện đại và có chung một nguồn gốc là từ người thông minh ban đầu.

Sự xuất hiện của người hiện đại Sapiens trên khắp các châu lục, thay thế người Neandertal. Vào khoảng 40.000 năm lúc này người Neanedertal cũng biến mất hoàn toàn vậy thì nguyên nhân nào dẫn đến hiện tựng như vậy. Nhiều giả thuyết về vấn đề này được đưa ra:

- Gỉa thuyết 1: ở giả thuyết này thì đó là một quá trình tiến hóa từ người đứng thẳng (Homo erectus) thành người Sapiens hiện đại mà người Neandertal là một giai đoạn trung gian của quá trình tiến hóa. Một bằng chứng cụ thể là di cốt người Cro – Magnon. Trong suốt khoảng thời gian dài, nó được lập luận rằng lai giống xảy ra và đó là một phần chủ yếu lai Cro-Magnon dân số cuối cùng đã trở thành người châu Âu hiện đại Các tác giả ủng hộ quan điểm này như: I. Raghinski, đưa ra dẫn chứng cho rằng các sọ cổ Sapiens ở núi Cácmen, miền Tây Á tại hang Tabun và Skhun đã có biểu hiện nét hiện đại. Các tác giả như Combơ – Capen, Brơnô, Pnesmsot, … lại đưa ra những bằng chứng về sọ thời hậu kì đá cũ ở Pháp và trung Âu là những loại hình Sapiens – Sapiens nhưng còn lưu lại những đặc điểm của Neandertal. Những bằng chứng này là nguyên nhân các tác giả kết luận người hiện đại Sapiens tiến hóa từ người Neadertal. Qúa trình tiến hóa này diễn ra vào khoảng giáp ranh giữa trung kỳ và hậu kì thời đá cũ nghĩa là cách nay chừng 40.000 năm, tại một vùng địa vực nhất định.[7] Nhà nhân học Ales Hrdlicka cũng cho rằng loài người hiện đại tiến hóa trực tiếp từ gười Neandertal và cả C.L. Brace cũng ủng hộ giả thuyết này.

- Gỉa thuyết 2:căn cứ vào những sự khác biệt rất lớn giữa Neandertal và người Hiện đại Sapiens một số tác giả lại cho rằng không có sự chuyển biến từ Neandertal thành người hiện đại Sapiens. Mà họ cho rằng người Sapiens hiện đại từ một nơi nào đó, ngoài châu Âu hoặc có thể từ phương Đông đã thâm nhập châu Âu và nhờ có kĩ thuật tiến bộ hơn người Neandertal về kĩ thuật và xã hội nên người Neandertal đã bị thay thế. Vì thế trong phả hệ của loài người thì Neandertal được thể hiện bằng một nhánh cụt.

- Gỉa thuyết 3: những kết quả nghiên cứu sọ phát hiện ở Đông Phi về người cổ Sapiens như LH18 (Laetoli hominid 18), Bôđô ( Ethiopia), Ndulu (Tanzania),… nhà cổ nhân học Kennơdi cho rằng tại những di cốt này chỉ có đặc điểm kết hợp giữa Erectus và Sapiens hiện đại mà không gặp những nét Neandertal tiêu biểu. Vì thế tác giả này cho rằng cội nguồn của người Sapiens hiện đại từ một quần dân cư không phải là Neandertal rồi từ đó chuyển biến thành người hiện đại.

KẾT LUẬN

Mối quan hệ giữa người Neandertal và Homo sapiens sapiens được các nahf khao học nghiên cứu và tranh luận rất sôi nổi nhất là vấn đề về nguồn gốc của người Sapiens hiệ đại, đến nay cuộc tranh luận hãy chưa ngã ngủ. Nhiều lý thuyết về nguồn gốc của người Sapiens hiện đại được đưa ra: như thuyết một trung tâm, thuyết nhiều trung tâm mỗi thuyết có một lí do và bằng chứng về di cốt để bảo về cho mình và đó cùng là những điểm mà các lí thuyết không thể phủ nhận nhau được. Những nghiên cứu gần đây về người hiện đại Sapiens lạ có nhiều thuyết khác nữa như: cho người homo sapiens sapiens có một nguồn gốc duy nhất là từ châu Phi rồi từ đó lan tỏa ra khắp nơi trên thế giới, hay như dựa vào những kết quả nghiên cứu di truyền học thì cũng cho kết quả tương tự về nguồn gốc của người Sapiens hiện đại là từ Châu Phi, với niên đại lên đến 200.000 năm. Hầu hết các thuyết này đều không thừa nhận về sự tiến hóa từ người Neandertal lên người Sapiens hiện đại. Nó ngược với những lí thuyết trước kia cho là từ người Neandertal tiến hóa lên. Và cho rằng người Neandertal chỉ là một nhánh cùng son song tồn tại với người thông minh. Nhưng nhìn chung về các lý thuyết giải thích về nguồn gốc Homo Sapiens Sapiens có nhiều quan điểm khác nhau nhưng mỗi lý thuyết vẫn chưa thuyết phục được các lý thuyết khác. Vì Vậy vấn đề là cần tiếp tục nghiên cứu nhiều hơn nữa để làm sáng tỏ tổ tiên của chúng ta.

Trên chỉ là những tổng hợp từ những tài liệu đã có. Nhân học là vấn đề khó, bản thân cũng là người ngoại đạo, chắc hẳn những gì nói ở trên không mới nhưng tập trung lại nhiều giả thuyết để có thể hiểu thêm. Hẳn bài cũng nhiều thiếu sót vì thế rất mong mỏi mọi người chỉ thêm cho.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Đình Khoa, Nguồn gốc người khôn ngoan, Tạp chí Khảo cổ học, số 6,1974, tr, 39.

Nguyễn Đình Khoa, Nguồn gốc người khôn ngoan, Tạp chí Khảo cổ học, số 6,1974

2. Nguyễn Đình Khoa, Một nghi vấn được đặt lại : Con người kỉ thứ 3, Tạp chí Khảo cổ học số 18, 1976.

3. Nguyễn Lân Cường, Cái nôi loài người ở đâu, Tạp chí Khảo cổ học số 18, 1976.

4. Võ Hưng, Khả năng giới hạn của nhân học, Tạp chí Khảo cổ học số 18, 1976

5. Lê Trung Khá, Tìm hiểu vấn đề Nê- an- đéc – tan, Tạp chí Khảo cổ học, số 6,1974

6. Machusin, Nguồn gốc loài người, NXB Khoa học và kĩ thuật – HN, 1986.

[font:59e5=Ti